ابلاغ

تعریف ابلاغ

رساندن يک سند رسمی (خواه از اوراق دعوی باشد خواه از اوراق اجرای احكام يا اجرای اسناد لازم الاجرا و غيره) به اطلاع شخص يا اشخاص معين با رعايت تشريفات قانونی مخصوص.

انواع ابلاغ

1. ابلاغ واقعی

رساندن اوراق دعوی به خود شخص مخاطب یعنی شخصی که هدف از ابلاغ اطلاع دادن به اوست از طریق خودش یا وکیل او.

در ماده 68 قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است: مامور ابلاغ مکلف است حداکثر ظرف دو روز اوراق را به شخص خوانده تسلیم کند و در برگ دیگر اخطاریه رسید بگیرد و در صورت امتناع خوانده از گرفتن اوراق، امتناع او را در برگ اخطاریه قید و اعاده می نماید.

2. ابلاغ قانونی

هرگاه ابلاغ دادخواست و ضمائم آن به طریقی غیر از مورد مذکور در ماده 68 قانون آ.د.م یعنی ابلاغ به شخص خوانده صورت گیرد، تمامی آن موارد را ابلاغ قانونی می نامند.

حالات و شرایط ابلاغ قانونی

حالت اول- ابلاغ اوراق قضایی به بستگان یا خادمین مدعی علیه. (ماده 69 قانون آ.د.م)

ممکن است مامور پس از مراجعه به نشانی مدعی علیه، با عدم حضور وی مواجه شود و نتواند اوراق قضایی را به او، ابلاغ کند (ابلاغ واقعی) پس ناگزیر است اوراق قضایی را به کسی که در را گشوده و با مامور ابلاغ مواجه شده است تسلیم کند و معمولا این شخص یا همسر و یا فرزندان مدعی علیه است و یا از بستگان وی است از قبیل خواهر و برادر و نظایر آن، در این صورت مامور نام وی را در نسخه دوم اخطاریه که دادخواست و ضمائم به همراه آن، ابلاغ شده است قید می کند و در این صورت امر ابلاغ انجام شده و دادگاه مانعی برای رسیدگی نمی بیند.

* نکته- در مورد ابلاغ اوراق قضایی به بستگان یا خادمین مدعی علیه ممکن است مامور با دو مشکل، مواجه شود؛

یکی خودداری آنان از گرفتن اوراق

و دیگری نبودن آنان در محل

که این دو فرض در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد؛

فرض اول- چنانچه اشخاص مذکور در ماده 69 قانون آ.د.م یعنی خادم یا خویشاوندان مدعی علیه از گرفتن اوراق قضایی امتناع کنند:

در این صورت مامور ابلاغ نباید با زور یا تهدید و نظایر آن، آنان را مجبور به دریافت اوراق قضایی و یا دادن رسید کند، در چنین مواردی، مامور طبق ماده 70 قانون آ.د.م موضوع را در نسخ اخطاریه قید کرده و نسخه دوم را به نشانی تعیین شده الصاق می کند و برگ اول را با سایر اوراق دعوا عودت می‌دهد.

فرض دوم- درصورتی که هیچ کدام از اشخاص مذکور در ماده 70 قانون آ.د.م یعنی خود شخص یا خادمین یا بستگان او در محل نباشند:

در این صورت نیز مامور ابلاغ، به نحو فرض اول اقدام خواهد کرد.

در هر دو فرض یاد شده خوانده می تواند تا جلسه رسیدگی به دفتر دادگاه مراجعه و با دادن رسید اوراق مربوط را دریافت کند.

حالت دوم- ابلاغ اوراق قضایی به خوانده خارج از کشور. (ماده 71 قانون آ.د.م)

ابلاغ دادخواست در خارج از كشور به‌ وسيله مأموران كنسولی يا سياسى ايران به ‌عمل می‌آيد.

مأموران ياد شده دادخواست و ضمايم آنرا‌ وسيله مأمورين سفارت يا هر وسيله‌ای كه امكان داشته باشد برای خوانده می‌فرستند و مراتب را از طريق وزارت امور خارجه به ‌اطلاع دادگاه می‌رسانند.

‌در صورتی كه در كشور محل اقامت خوانده، مأموران كنسولی يا سياسى نباشند اين اقدام را وزارت امور خارجه به ‌طريقی كه مقتضی بداند انجام می‌دهد.

حالت سوم- ابلاغ اوراق قضایی به خوانده ای که محل اقامتش محل مذکور در دادخواست نبوده و یا اینکه تغییر کرده باشد. (ماده 72 قانون آ.د.م)

این مورد ناظر به دو صورت است:

یکی اینکه اصولا خواهان، اقامتگاه خوانده را اشتباه ذکر کرده باشد. دیگر اینکه خواهان آدرس خوانده را صحیح نوشته است ولی در فاصله تقدیم دادخواست تا زمان ابلاغ آن، خوانده از محل یاد شده به مکان دیگر نقل مکان کرده باشد.

در هریک از دو صورت فوق، مامور ابلاغ باید مراتب را در ذیل ابلاغ نامه قید کند و در ظرف دو روز اوراق قضایی را به دفتر دادگاه عودت دهد.

در این صورت طبق ماده 54 قانون آ.د.م رفتار می شود؛ یعنی مدیر دفتر دادگاه با صدور اخطار رفع نقص، از خواهان می خواهد که ظرف مدت ده روز نشانی جدید خوانده دعوی را به دفتر دادگاه اطلاع دهد که هرگاه خواهان در مهلت مقرر قانونی از پرونده رفع نقص کرد، جریان دعوی ادامه می یابد و در صورت عدم اقدام خواهان، قرار رد دادخواست صادر می شود.

حالت چهارم- ابلاغ اوراق قضایی به خوانده ای که مجهول المکان است. (ماده 73 قانون آ.د.م)

در صورت مجهول المکان بودن خوانده یا در صورتی که خواهان نتواند نشانی خوانده رو ارائه دهد به درخواست وی و تجویز دادگاه یک نوبت در یکی از جراید کثیرالانتشار که مدت آن از یک ماه کمتر نمی باشد درج می‌شود.

 حالت پنجم- ابلاغ اوراق قضایی به ادارات و اشخاص حقوقی دولتی. (ماده 75 قانون آ.د.م)

حسب ماده 75 ق.آ.د.م کلیه اوراق به رئیس اداره ی مربوطه و یا ماده 76 همان قانون به رئیس یا مسئول دفتر وی یا قائم مقام قانونی وی ابلاغ می‌گردد.

حالت ششم- ابلاغ اوراق قضایی به اشخاص حقوقی غیردولتی. (ماده 76 قانون آ.د.م)

پیرامون اشخاص حقوقی غیردولتی کلیه اوراق به مدیر یا قائم مقام قانونی شرکت یا در صورت عدم حضور ایشان به مسئول دفتر شرکت و یا در صورت تغییر نشانی و عدم اعلام به آخرین نشانی اعلام شده به اداره ثبت شرکتها و پیرامون تاجر ورشکسته به مدیر تصفیه و در صورت انحلال شرکت به آخرین مدیر قبل از انحلال شرکت ابلاغ می‌گردد.

حالت هفتم- ابلاغ اوراق قضایی در حالتی که خواندگان دعوی عده ای غیرمحصور باشند. (ماده 74 قانون آ.د.م)

مانند اینکه اهالی محل معینی اعم از شهر یا قسمتی از شهر یا اهالی یک روستا خواندگان دعوی قرار گیرند.

در این صورت علاوه بر آگهی موضوع ماده 73 یک نسخه از دادخواست به شخص یا اشخاص که مدعی آنها را معارض خود معرفی می کند ابلاغ می شود.

حالت هشتم- ابلاغ اوراق قضایی به خوانده مقیم حوزه دیگری غیر از حوزه مرجع دعوی. (ماده 77 قانون آ.د.م)

دایره ابلاغ اوراق قضایی ضمن ارسال اوراق به دایره ابلاغ دادگاه محل اقامت شخص خواستار ابلاغ اوراق می‌گردد.

جهت زندانیان نیز به زندان ارسال می‌گردد.

حالت نهم- ابلاغ اوراق قضایی به خوانده یا خواهانی که اقامتگاه خود را تغییر داده و دادگاه را مطلع نکرده است. (ماده 79 قانون آ.د.م)

طرفین موظفند درصورت تغییر نشانی، مراتب را به دادگاه اعلام کنند.

در غیر اینصورت به همان نشانی اعلام شده ابلاغ صورت می‌گیرد.